Fly-by-wire

Fly-by-wire technologie is het gebruik van elektronische signalen om de beweging van een stuurorgaan in de [wiki]cockpit[/wiki] van een [wiki]vliegtuig[/wiki] door te geven aan de actuatoren van de stuurvlakken. Een vergelijkbare term voor landvoertuigen is drive-by-wire.

[h3]Elektrische signalen[/h3]
In traditionele vliegtuigen wordt de beweging van bijvoorbeeld de [wiki]stuurknuppel[/wiki] door middel van een mechanische (stootstangen, torsiebuizen en kabel) of een hydraulische koppeling overgebracht naar de stuurvlakken op de [wiki]vleugel[/wiki] en staart. In vliegtuigen die gebruikmaken van fly-by-wiretechnologie is er niet langer een mechanische koppeling tussen de stuurorganen en de stuurvlakken. In plaats daarvan wordt de stand van een stuurorgaan omgezet in een elektrisch signaal. Dit signaal wordt vervolgens, na verwerking door computers, aan de actuators doorgegeven, die dan de gewenste positie innemen. Voor het gebruik van fly-by-wiretechnologie is de sidestick (een soort joystick waarmee het vliegtuig bestuurd wordt) uitermate geschikt omdat de bewegingen daarvan minimaal zijn, hoewel ook een conventionele stuurknuppel kan worden gebruikt.

Een voordeel van deze technologie is de besparing van gewicht in grote toestellen, door het gebruik van draden in plaats van staalkabels/stootstangen, alsmede de mogelijkheid om complexere stuurvlakken toe te kunnen passen in een ontwerp zoals in de B-2 Spirit. Ook geeft het de mogelijkheid om minder stabiele, wendbare vliegtuigen te ontwerpen (een [wiki]General Dynamics F-16 Fighting Falcon|Lockheed Martin F-16 Fighting Falcon[/wiki] is zo instabiel dat deze met mechanische besturing voor een mens onbestuurbaar zou zijn).

Een ander voordeel van fly-by-wire is de mogelijkheid om softwarematig grenzen te stellen aan de besturing van het vliegtuig. Onder andere [wiki]Airbus[/wiki] maakt gebruik van deze mogelijkheid in zijn vliegtuigen. Bijvoorbeeld kan de piloot met het vliegtuig niet te hard vliegen, noch kan hij het overtrekken, ook al houdt hij zijn sidestick volledig naar voren of naar achteren. De software grijpt bij bepaalde grenzen in en negeert verdere input van de [wiki]piloot[/wiki] tot het vliegtuig zich weer binnen de grenzen bevindt. Ook de F-16 stelt bijvoorbeeld grenzen aan de G-krachten die de piloot kan trekken. [wiki]Boeing[/wiki] daarentegen gebruikt het systeem in combinatie met de piloot; als de piloot de grenzen overschrijdt, stuurt de software intern steeds meer tegen om verder gevaar tegen te gaan.

[h3]Toepassing[/h3]
Fly-by-wire wordt sinds de F-16 toegepast in [wiki]gevechtsvliegtuig|gevechtsvliegtuigen[/wiki] en is voor het eerst in lijnvliegtuigen toegepast bij de Concorde. Airbus gebruikt het in de A320, de A330, de A340, de A350 en de A380. Boeing gebruikt het systeen in de B777 en de B787. Ook de Russische widebody vliegtuig Il-96 en de populaire Russische Soechoj Superjet 100 maken er gebruik van. In de jaren negentig deed het systeem zijn intrede in de Formule 1-autorace en het wordt sinds kort ook toegepast op motorfietsen, zoals bij het Yamaha Chip Controlled Throttle-systeem (YCC-T) van Yamaha.

Het Europees lucht- en ruimtevaartconsortium EADS gebruikt het fly-by-wire-systeem in een flying boom-systeem voor bijtanken in de lucht van andere vliegtuigen. Dit systeem is compatibel met bestaande systemen en wordt geïnstalleerd op vliegtuigen van het type Airbus. In maart 2008 wist Airbus voor de neus van concurrent Boeing een grote order van tankvliegtuigen in de wacht te slepen die van fly-by-wire gebruik maken.