Fokker F.11

[PeterPan]

[h3]Een amfibie verkeersvliegtuig[/h3]
[wiki]Fokker[/wiki] is nooit succesvol geweest met [wiki]vliegboot|vliegboten[/wiki] en amfibievliegtuigen, noch in Nederland noch in Amerika. Toch heeft de vliegtuigbouwer meermalen geprobeerd dergelijke toestellen op de markt te krijgen. Een van de pogingen betrof het vliegbootverkeersvliegtuig F.11 en de daarvan afgeleide amfibie F.11a. De F.11 was afgeleid van de laatste van een reeks voor militaire doeleinden ontworpen amfibievliegtuigen en vliegboten, die begon met de in opdracht van de Koninklijke Marine ontworpen B.I. Van deze B.I werd in Nederland slechts ??n exemplaar gebouwd. Dat gold ook voor het volgende ontwerp, de B.II vliegboot. De B.I was voorzien van een intrekbaar onderstel. De B.III was evenals de B.II een vliegboot (zonder onderstel), maar ondanks deze aanzienlijke gewichtsbesparing werd dit type evenmin een succes. De B.I, B.II en B.III waren allemaal tweedekkers. De B.III werd na een ingrijpende verbouwing overgebracht naar Amerika. De cabine werd voorzien van een overkapping en ingericht voor zes passagiers, waarna Fokker de aanduiding B.IIIc hanteerde. De B.IIIc diende in Amerika als voorbeeld voor een nieuw te ontwerpen amfibie, die daar F.11 ging heten en in Nederland als B.IV werd aangeduid. Oorspronkelijk kreeg het vliegtuig in Amerika de aanduiding Model 9, omdat het het negende ontwerp was van de Amerikaanse Fokkerfabriek dat in productie werd genomen. Als uitgangspunt nam men in eerste instantie de metalen romp van de B.IIIc. Maar de F.11 werd een eendekker en daarvoor waren zoveel aanpassingen nodig, dat een volledig nieuwe romp moest worden ontworpen. Voor de eerste F.11 (of B.IV) gebruikte men de houten [wiki]vleugel[/wiki] van de Universal, die daar toen in productie was. Wel bleef de in duwconfiguratie opgestelde motor bovenop de romp gehandhaafd. Het prototype maakte de eerste vlucht in 1928. De tweede en volgende toestellen verschilden aanzienlijk van de eerste machine. Zo werd onder meer de Universal vleugel vervangen door een nieuw ontwerp. De gewijzigde uitvoering werd aangeduid als B.IVa, ofwel Ella. Omdat men in Amerika niet was ingesteld op de productie van metalen rompen, werden deze vanuit Nederland geleverd. Mogelijk zijn ze bij [wiki]Werkspoor[/wiki] gebouwd. De vleugels werden wel in Amerika gebouwd.

[h3]Priv? vliegtuigen[/h3]
Fokker verkocht het prototype als priv?-vliegtuig aan de Amerikaanse miljonair Harold Vanderbilt, die eerder ook de B.IIIc had aangeschaft. In Nederland was men blijkbaar nogal hoopvol gestemd over de kansen van de F.11 op de Amerikaanse markt, want er werden maar liefst twintig rompen gebouwd. Het optimisme bleek te groot, want er gingen uiteindelijk maar zes rompen naar Amerika en zelfs dat bleek nog te veel. Vier F.11 toestellen bleken onverkoopbaar. Pas na een verdere ontwikkeling tot tienpersoons vliegtuigen en het inbouwen van een krachtiger versie van de Pratt & Whitney Hornet motor (575 pk) vond men klanten voor twee toestellen. De resterende twee, die na de motorwijziging werden omgedoopt tot F.11AHB, bleven zelfs na flinke kortingen vallen onder de categorie winkeldochters. Het Amerikaanse leger testte een van de toestellen uitgebreid als Y1C16 (later C?16), maar zond de machine uiteindelijk terug naar Fokker zonder bestellingen te plaatsen. Ook probeerde Fokkeraandeelhouder Western Air Express een machine uit, maar ook deze maatschappij had er uiteindelijk geen behoefte aan, zeker niet in de crisistijd. E?n van de toestellen is bij wijze van experiment voorzien van een trekschroef en later zelfs van twee motoren in tandem, die een duw? en een trekschroef aandreven. Deze motoropstelling paste Fokker ook toe bij de [wiki]Fokker F.32|F.32[/wiki]. In Nederland bleef men zitten met een voorraad rompen. ??n daarvan werd in 1937 nog getoond op de Aviatentoonstelling in Den Haag en een andere belandde in de studieverzameling van de Technische Hogeschool in Delft. Deze laatste romp werd pas in de jaren zestig gesloopt.

Bronvermelding

• Fokker Commercial Aircraft written by Public Relation Department of the N.V. Koninklijke Nederlandse Vliegtuigenfabriek Fokker and Hein van Meerten. Den Haag: Haagse drukkerij, The Hague, 1994.