Een shelter (ook Hardened Aircraft Shelter, HAS) is een onderkomen voor [wiki]vliegtuig|vliegtuigen[/wiki]. Het bouwwerk - al dan niet van tijdelijke aard - biedt plaats aan ??n vliegtuig.
Een Shelter wordt gezien als een passief verdedigings systeem. Het moet de schade zoveel mogelijk beperken, waar [wiki]luchtafweergeschut[/wiki] een aanval zoveel mogelijke moet afslaan.

Shelters zijn verspreid en op het oog ongeordend geplaatste op een [wiki]vliegbasis[/wiki]. In geval van een dreiging wordt zo het risico, dat meerdere toestellen tegelijkertijd uitgeschakeld worden, zo klein mogelijk gemaakt. De shelters staan vaak dicht bij de [wiki]startbaan[/wiki] waardoor de hierin gehuisveste vliegtuigen snel de lucht in kunnen.

[h3]Achtergrond[/h3]Shelters zijn wereldwijd in gebruik genomen na de Zesdaagse oorlog in 1967. Tijdens deze oorlog wist Isra?l de Egyptische luchtmacht, op dat moment de grootste en meest geavanceerde luchtmacht in de Arabische wereld, op zijn vliegbases flinke klappen toe te brengen.
Gedurende de Koude Oorlog hebben NAVO- en Warschaupact-landen honderden shelters gebouwd. Deze moesten de vliegtuigen zowel voor conventionele als chemische-, biologische- en nucleaire aanvallen beschermen. De NAVO shelters zijn ontworpen om een treffer van bom van 500 pond te overleven. Hoewel een shelter een nucleaire aanval moet overleven, zou het effect op de overige infrastructuur en personeel dusdanig zijn dat de vliegbasis evengoed uitgeschakeld zou zijn.
Met de komst van precisie bommen is het nut van shelters minder geworden. Irak had shelters die meer konden verdragen dan de NAVO- en Warschaupact-shelters, maar deze waren niet bestand tegen Amerikaanse tactieken. In het begin werden ??n-twee inslagen gebruikt. De eerste moest de deuren vernietigen waarna een tweede bom naar binnen werd gegooid. Later werden simpel lasergeleidenbommen van 2000 pond op het dak gegooid.

[h3]Voordelen[/h3]
  • Reduceert kwetsbaarheid van vliegtuigen tegen gewone bommen
  • Samen met luchtafweergeschut wordt de verhouding tussen het overleven van de vliegtuigen en de verliezen van de vijand verbeterd
  • De vliegtuigen kunnen nog steeds dicht bij de startbaan staan, wat ten opzichte van spreiding van de vliegtuigen een voordeel ten behoeve van inzetbaarheid oplevert.
  • Nucleaire wapens kunnen in een shelter bij de vliegtuigen opgeslagen worden
[h3]Nadelen[/h3]
  • Duur
  • Grote vliegtuigen passen niet in een shelter. Hieronder vallen de duurste vliegtuigen zoals bommenwerpers, AWACS en strategische transportvliegtuigen.
  • Gezien de duur van de bouw, is planning vooruit nodig. Blijikt een conflict elders plaats te vinden dan moeten vliegtuigen alsnog op vliegvelden zonder shelters staan.
  • Toen de shelter ontwikkeld werd, was de kans op een treffer klein. Met de nieuwe precisie wapens is die kans erg groot. Tijdens de Golfoorlog werd meer dan de helft van Irak's shelters vernietigd.
  • Uit tests van de Luftwaffe bleek dat vliegtuigen in shelters meer last van corrosie door de luchtvochtigheid hadden. Hiervoor zijn systemen ontwikkeld die shelters van droge lucht voorzien.
[h3] Alternatieven[/h3]
  • Tijdelijke shelters: shelters van Kevlar beschermen vliegtuigen in elk geval tegen [wiki]clusterbom|clusterbommen[/wiki]. Een wapen dat veel tegen vliegvelden wordt ingezet.
  • Verspreiden op een basis: Door de vliegtuigen op de basis verder uit elkaar te zetten is de kans op veel treffers kleiner. Daarom moet de vijand meer vliegtuigen inzetten of langer boven het vliegveld blijven, wat de verdediging helpt. Maar omdat meer verharde banen nodig zijn, is deze optie duur.
  • Verspreiden over bases: De kosten en moeite om een bepaald aantal vliegtuigen uit te schakelen worden zo verhoogd. Maar voor de verdedigende partij worden de operationele kosten ook hoger. Tevens wordt de effici?nte minder.